Bidprentjes, overlijdensadvertenties en geboortekaartjes
Spreker: Karel Spee
Bidprentjes hebben hun oorsprong in de devotieprentjes. Ze zijn ontstaan in de eerste helft van de 17e eeuw in het Haarlemse klopjesmilieu, binnen de context van de Katholieke Reformatie. Het bidprentje was een ondubbelzinnige manier om het katholieke geloof uit te dragen. Omstreeks 1730 werden de eerste bidprentjes gedrukt. Van 1730 tot 1830 was Amsterdam het belangrijkste centrum voor bidprentjes. Na 1830 treffen we bidprentjes ook buiten Holland, onder andere in Brabant en Limburg aan. In eerste instantie duur en op perkament, maar na circa 1850 kwam er mechanische massaproductie en komt het bidprentje binnen ieders bereik.
In de lezing zullen de veranderingen van het bidprentjes door de tijd heen tot heden besproken worden, waarbij de prentjes en de teksten in de loop der tijd minder religieus zijn geworden, kleurrijker, van religieuze plaatjes of foto’s van de gestorvenen tot hele moderne voorkanten met allerlei thema’s zoals bijvoorbeeld natuurfoto’s. Ook de teksten zijn veranderd van vaak standaard religieuze teksten of gedichten bij kinderen, tot hele persoonlijke teksten over de gestorvene. Tegenwoordig zijn het eerder gedachtenisprentjes dan bidprentjes.
De gegevens op de bidprentjes, maar ook op overlijdensadvertenties en geboortekaartjes geven hele nuttige informatie bij de start van een stamboom, vooral ook over de periode waarin de archieven gesloten zijn voor geboorte- en sterfgegevens. Gelukkig zijn er veel verzamelaars van deze gegevens, en zijn er diverse websites waar gegevens gevonden kunnen worden. In de lezing zullen er een aantal worden getoond. De NGV heeft 1,2 miljoen bidprentjes fysiek in de collecte, die momenteel overgeplaatst worden naar de Heemkundekring Helmont, die zelf ook al circa 1 miljoen bidprentjes had.
Scannen en indexeren van bidprentjes en overlijdensadvertenties om ze online toegankelijk te maken is een gigantisch karwei. De spreker heeft met hulp van zijn zoon (IT-er) een computerprogramma ontwikkeld om met AI de scans automatisch te indexeren. Hij heeft onder andere hiervoor recentelijk de Schepperle Award gewonnen. Momenteel worden alle bidprentjes van de NGV op die manier geïndexeerd en op de website van de NGV voor leden toegankelijk gemaakt. In de lezing zal dit proces en de collectie in Helmond besproken worden.
