In de jaren ’90 zijn Anneke en Jan Pol begonnen met de militieregisters van de gemeente Hoogeveen digitaal te maken. Het gaat om jongemannen die op 19-jarige leeftijd werden opgeroepen om zich te laten inschrijven voor het leger. In de gemeente Hoogeveen waren in die periode 34.000 jongemannen.
Deze gegevens zijn raadpleegbaar op de website ngv-bronnen.nl. Zie onderaan deze pagina hoe je dat kunt doen.
Inschrijfregister
In het jaar waarin de jongeman negentien werd moest hij zich melden bij de gemeente om zich in te laten schrijven in het inschrijfregister. In dit register werden de volgende gegevens van jongemannen opgenomen: naam, geboortedatum, plaats van geboorte, beroep, namen van hun ouders of voogd, maten en signalement. In de kolom Aanmerkingen werd in veel gevallen veel informatie vermeld o.a. vrijstelling, stamboeknummer, nummer verwissellaar, plaatsvervanger, enz.
Lotingregister.
In hetzelfde jaar dat de jongeman negentien werd, werd een lotingdag georganiseerd. Elk jaar moest een aantal jongemannen de dienst vervullen, de rest werd vrijgesteld. In het lotingregister werden enkele gegevens overgenomen uit het inschrijfregister. Verder werd het gevuld met aanvullende informatie o.a. broederdienst, lichaamsgebreken, in welk regiment hij ingedeeld werd. Van de personen die in deze registers een stamboeknummer hebben en waarvan men weet in welk regiment hij zat, kan men in het Nationaal Archief in Den Haag een register opvragen voor aanvullende gegevens over o.a. zijn loopbaan, rang etc.
Remplaçanten
De vroegere militiewet maakte het mogelijk om de dienstplicht af te kopen door voor een plaatsvervanger te betalen. In de meeste welgestelde families kwamen de zonen dan ook niet onder de wapenen, hetgeen als groot nadeel werd beschouwd. Men meende dat daardoor ‘de beste en meest bruikbare elementen’ niet in de krijgsmacht werden opgenomen. Plaatsvervangers, vaak remplaçanten genoemd, waren zogenaamde ‘nummerverwisselaars’: d.w.z. jonge mannen die het hoge voor het lage nummer inwisselden, of’ vrijwilligers’; d.w.z. gezonde goedgekeurde mannen onder de veertig jaar, die mogelijk al hun dienstplicht hadden vervuld en die de dienstplicht van een gemeentelid tegen betaling overnamen. Voor veel jonge mannen was deze remplaçantenregeling een mogelijkheid om een klein kapitaaltje te verkrijgen, omdat huisvesting, voeding en kleding in het leger gratis werden verstrekt. Dit is de reden dat het remplaçantenstelsel zich lang heeft weten te handhaven.
De Franse tijd
In 1795 vielen de Franse troepen van Napoleon de Republiek der Verenigde Nederlanden binnen en werd de Bataafse Republiek opgericht. Toen in 1806 Napoleons’s broer Lodewijk Napoleon koning van Nederland werd, werd het Koninkrijk Holland gevormd. Napoleon voerde o.a. de dienstplicht in, de zogenaamde conscriptie van 1811. Jongemannen van 20 jaar konden worden ingeloot voor de dienst. Tussen 1810 en 1813 zaten veel jongemannen in het leger van Napoleon. Ook uit Hoogeveen zat een aantal jongemannen in het Franse leger om te vechten in diverse landen van Europa. Er zijn niet veel van teruggekeerd. Toen Napoleon in 1813 verdreven werd, werd het Koninkrijk der Nederlanden opgericht door Koning Willem I. De voorbereidingen van deze nieuwe staat werden verricht door het driemanschap, bestaande uit Van Limburg Stirum, Van Hoogendorp en Van der Duyn van Maasdam. De wet op de nationale militie werd in 1814 ingevoerd, grotendeels werden de bepalingen overgenomen van de conscriptie van Napeleon. Zo ontstond in 1814 de Nationale Militie.
Raadplegen van de gegevens van de Nationale Militie
De gegevens van de Nationale Militie van de gemeente Hoogeveen zijn raadpleegbaar op de website ngv-bronnen.nl.
- Om de gegevens te kunnen raadplegen moet je ingelogd zijn. Klik hier om in te loggen. Er wordt een 2e tab in de browser geopend.
- als je bent ingelogd kies dan voor Familiedrukwerk – Uitgebreid zoeken. Het volgende zoekscherm toont zich:
- Vul op de bovenste regel in wie u zoekt (? en * zijn toegestaan)
- Kies in bij Gebeurtenis voor Militair, dan zoek je alleen naar de Hoogeveense militie-gegevens
- Tip: Kies bij Rol voor Hoofdpersoon, dan zoek je alleen naar gegevens waar de persoon als hoofdpersoon in voorkomt
- Klik op zoeken
- Het scherm ziet er nu zo uit:
- Op elk van de resultaatregels kun je klikken en dan tonen zich de details. Er wordt opnieuw een nieuwe tab in de browser geopend. Bijvoorbeeld:
Succes!