N.a.v. de lezing van J.E.M.H. van Bronswijk (Annelies)
op 21 maart 2023 voor de NGV-afdeling Betuwe te Tiel.
Inhoud.
- Het dagelijks heden
- Tot in de 17e eeuw
- Vanaf de laatste grote IJstijd
- Tot de genetische Adam en Eva
Het dagelijks heden
Epigenetica
(5) Onder verwijzing naar de bijlage “Genetische termen” gaf Annelies een uitleg over de term Epigenetica.
Deze term wordt gebruikt voor het omkeerbare (erfelijke) aan-en uitzetten van een gen zonder wijzigingen in de volgorde van de 4 letters in het DNA alfabet. Het is in een fragiel evenwicht en kan worden beïnvloed door omgevingsfactoren, leefstijl, sterke emoties en andere ervaringen en de gevolgen kunnen tot 3 generaties mogelijk erfelijk zijn. Het kan zichzelf repareren.
Zij gaf 2 voorbeelden:
- Van kinderen verwekt in hongerwinter kan het gen IGF2 minder geremd zijn en meer kans hebben op overgewicht, cholesterol, hart-en vaatziekten als volwassene.
- Effect van roken door zwangere moeder. De genen in navelstrengbloed voor darmontsteking en schizofrenie kunnen zijn aangetast.
Bronnen: PNAS, https://pnas.org/doi/abs/10.1073/pnas.0806560105 en https://doi.org/101186/s13148-019-0683-4 .
(6) Ter inleiding bij afbeelding 6 toonde Annelies enkele video’s.
In de eerste video zie je wat hiernaast schematisch wordt verbeeld. We ontleden een Chromosoom via de Nucleosomen tot aan het DNA en daar zie je de verdeling van de treden. A altijd samen met T en C altijd samen met G. Soms gespiegeld. Zie ook...
Elk van je 10 biljoen cellen heeft 1,80mtr. DNA in de cel. Via de nucleus poort gaat de de informatie naar de buitenzijde van de celkern en wordt gebruikt voor de functies van de cel tot dat de cel zich afscheidt.
De cellen organiseren zelf de totstandkoming van hun DNA. Deze is spiraalvormig en zorgt ook voor celdeling wanneer die nodig is. Het DNA kopieert zichzelf waarbij het wel eens fout gaat. Tenslotte ontstaat een DNA-streng die we op deze wijze weergeven.
Annelies legde ons uit dat de aanmaak van cellen en dus van DNA in ons lichaam nooit stopt tijdens ons leven. Ook tijdens een diepe slaap gaat de aanmaak door. Zoals te zien is op de volgende video gaat er wel eens wat kapot, maar de eiwitten zorgen dan voor reparatie. Niet altijd in de volgorde zoals het precies was.
Hier zie je een sterk versimpelde doorgave van DNA via de vader en via de moeder.
Rood en geel geeft elk de helft door aan een kind. Die bestaan dus uit half rood en half geel. Wat gebeurt er als vervolgens een kind nakomelingen krijgt samen met een groen beertje. De helft van het rood/gele beertje en de helft van het groene beertje vinden we dan terug in een nieuwe generatie. De vermenging van kleuren geeft aan hoe eigenschappen zich vermengen in nakomelingen.
Het is in de praktijk nooit fifty-fifty. In de derde generatie beertjes zie je ook dat er aan drie kinderen verschillend DNA wordt doorgegeven. Vaak veel DNA van moeder dan weer van vader. De DNA-streng wordt uit elkaar gescheurd en vervolgens weer op andere wijze met elkaar verbonden. Dit alles gebeurt dan op het niveau van de eicel en de zaadcel. Bedenk ook dat je voorouders ook al een ratjetoe aan DNA hebben meegekregen en doorgegeven.
Het Vaderspoor (yDNA)
(7) Ieder mens heeft 23 paar chromosomen. Bij een vrouw zijn deze chromosomenparen ongeveer gelijk van afmeting. Bij een man is er één paar dat afwijkt van dat van de vrouw. Hier afgebeeld als het 23e chromosomenpaar. Dit paar bestaat uit een lang en een kort DNA. Het korte DNA, het zogenaamde yDNA volgt de rechte mannelijke afstammingslijn, het vaderspoor. Het gedrag van het yDNA is vrij stabiel. Het is eigenlijk te klein om in de fout te gaan.
Bron: Algemene info over chromosomen? – nancyswereldopzijnkop (wordpress.com)
Een cel op doorsnede
(8) Op deze afbeelding zien we bij 2. De celkern en bij 1. De Nucleolus. De nucleolus bestaat uit GNA, DNA en eiwitten. Deze zorgen voor de voortdurende werking van de eiwitsynthese zoals we bij de 2e video van punt 6 zagen.
Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mitochondrion
Bij 9 zien we twee mitochondriën. Een mitochondrion heeft een diameter van ongeveer 1 micrometer. Ze zijn de energieomzetters in de cel en doorlopend actief. Het is bekend dat energieke moeders energieke kinderen krijgen. Spiercellen hebben een grotere energiebehoefte en hebben daarom een relatief groot aantal mitochondriën in hun cytoplasma. Vooral de hartspier is goed voorzien. (Zie ook Mitochondrion – Wikipedia)
Je energie en het moederspoor (mtDNA)
(9) Zoals bij het vorige punt (8) al aangegeven bevat het mitochondrion de energiecentrale van de cel en de bescherming van het chromosomaal DNA. Dit mitrochondriaal DNA, het mtDNA, bestaat uit ringen met 13 genen die zijn gevormd met 16.569 basenparen. Zij vormen het mtDNA dat de rechte vrouwelijke afstammingslijn vormt, het moederspoor.
Bron: https://mixedgenes.eu/ en https://www.genome.gov/genetics-glossary/acgt
Mijn test (MyHeritage)
(10) Nu komen we bij de ervaringen met haar eigen DNA-test welke werd uitgevoerd door MyHeritage. De uitslag bevatte slechts uitslagen omtrent het atDNA. Op haar vraag waarom alleen dat, was het antwoord: ‘omdat volgens MyHeritage de genealogische onderzoeker slechts belangstelling heeft voor het volgen van een mannelijke afstammingslijn’.
Verder was er geen yDNA in haar rapportage want zij is een vrouw.
En een uitslag over mtDNA ontbrak, omdat dit bij deze test niet specifiek was aangevraagd.
Bedenk en lees dus goed wat je wilt dat je resultaat moet zijn als je een test aanvraagt.
Maja Westhoff de redactrice van het afdelingsblad van de Betuwe Aqua Vitae, beschreef haar praktijkervaringen van een DNA onderzoek in het artikel: Wat doe je met de resultaten van je DNA onderzoek? Zie Aqua Vitae 2023 nr. 1.
(https://www.ngv-afdelingen.nl/bet/wp-content/uploads/2023/02/2023-1.pdf ).
Mijn testuitslag: Matches (MyHeritage)
(11) De testuitslag van de test van Annelies gaf :
- 7907 matches
- het gezamenlijk DNA lag tussen 25 – 0,1%
- MyHeritage vermeldt dat een betrouwbare marge ligt op 25-0,5% en gezamenlijk DNA op 162 matches
- Minder betrouwbaar zou zijn 0,5-0,1% en een gezamenlijk DNA met 7747 matches
- Het gezamenlijke DNA bij haar matches was 1830-8cM.
Familierelaties en DNA
(12) Bij het in beeld brengen van familierelaties en DNA past een interessant schema.
Het totale humane genoom is 4460cM groot bij vrouwen en 2590cM bij mannen, samen ca. 7000cM. Het is dus ook logisch dat een kind meer humane genoom heeft van haar moeder als van haar vader.
Hoe wordt dit genoom nu doorgegeven?
Dit schema toont hoe DNA wordt doorgegeven binnen een familie. Plaats je zelf in je eigen vakje (SELF) en zie dat je de helft van vader en de helft van moeder (50) meekrijgt. Je moeder heeft 50% van haar ouders, jouw grootouders. Je broer heeft ook 50% van elk, maar jouw kinderen krijgen van jou 50% en 50% van hun moeder.
Als we dan kijken in de rechtse blauwe kolom dat een zus of broer van jouw moeder nog een verwacht percentage van 25% heeft in relatie tot jezelf. Een zoon of dochter van deze tante of oom (1C) heeft nog kans op ca. 12,5% van hetzelfde DNA als jij hebt. Maar denk ook aan het gummiebeertjes verhaal. Deze percentages zijn alleen een theoretisch gemiddelde. De werkelijke hoeveelheden gezamenlijk DNA kunnen zowel groter als kleiner zijn.
Een Niece of Nephew is zoals bij ons een Nicht of Neef. Een Great Niece is een achternicht. Bij ons noemen we een nakomeling van onze grootouders in dezelfde generatie als jezelf ook een neef of nicht, in dit Engelstalige schema word hij of zij Cousin genoemd.
Enkele ‘betrouwbare’matches
(13) ‘Betrouwbare’ matches volgens MyHeritage waren te vinden in de uitkomsten van de test waarbij hoge scores van 25,8% en 22,9% waren.
De eerste met 8,9% van het DNA dat overeen kwam met het DNA van Annelies was Marie-Claire, een dochter van een volle neef (1C1R). Opvallend was wel dat op plaats 56 een achterneef in de 3e graad werd vermeld. Een Nederlandse Adri, DNA overeenkomst was 0,6 % en de lengte van het gemeenschappelijk deel was 41,0cM. Annelies kwam tot ontdekking dat ze geen oudouder gemeen had met Adri. Wel hadden ze gemeenschappelijke oudovergrootouders.
Adri en ik (DNA volgens FamilyTreeDNA)
(14) Aan de hand van kwartierstaten en parentelen (in een manuscript geaccepteerd door de Nederlandsche Leeuw) vergeleek Annelies van Bronswijk de voorgaande resultaten met een DNA test welke werd uitgevoerd door FamilyTreeDNA. Zij hadden niet gevraagd naar haar familienaam, zoals MyHeritage wel deed. My Heritage legde een familieverband met een familie Stuart, Annlies niet onbekend. Door een huwelijk in 1754 tussen Anna Peters van Bronswick, *25-3-1712, en Martinus Stuart, *14-5-1714, zou Annelies 0,2% DNA van Anne Peters van Bronswick kunnen krijgen, maar dat klopte niet
Anna Peters van Bronswick is een oudtante van Annelies van Bronswijk en een kleindochter van de oudovergrootvader van Annelies. Martinus Stuart was een oudoom van Adri. (zie punt 13). Maar noch Adri noch Annelies stamt al van de zoon Peter Stuart van dit echtpaar.
Adri en Annelies zijn dus wel aanverwant, maar niet bloedverwant.
Clusteranalyse met matches (MyHeritage)
(15)
- Totaal 7909 matches
- Insluitingscriteria clusteranalyse:
- 30-400cM
- Per cluster minsten 10cM gemeenschappelijk
- dit betrof 203 matches
- Uitgesloten van analyse:
- 31 matches clusterde met niemand
- 71 matches clusterde met slechts één andere
- hier ging het dus om 101 matches in de analyse
Mijn clusteranalyse (MyHeritage)
(16) MyHeritage verstrekte ook een grafiek waar 24 gevonden klusters werden vermeld. In dit grafiek vond zij Rene (vaders kant?), Rutgers (moeders kant?), Adri (vaders kant?) en Straten (moeders kant?).
(17) Een interessant gevolg van de toenemende kennis op het gebied van DNA is het Farmacogenetisch paspoort te verkrijgen bij de afdeling Klinische Chemie Erasmus MC. Het betreft een ‘Pilot’ van het Erasmus MC. Bij een bepaald genotype is mogelijk een alternatieve dosering beschikbaar in de KNMP-Kennisbank. Voorgeschreven medicatie kan zo nauwkeuriger op een persoon worden afgestemd.
Van een bepaald medicijn kan een ‘vaste’ dosering voor de één te veel zijn en voor de ander te weinig. Wijzigingen in dosis zijn echter uitsluitend ter beoordeling van arts of apotheker.
Bron: https://www.erfelijkheid.nl/DNA-onderzoek/dna-onderzoek-voor-betere-medicijn (11 mrt 2023)
Parentelen en kwartierstaten
- Testen: jij en familieleden
- Matchen met chromosomen in DNA reconstructie
- Genen voor fysieke kenmerken bekijken
(18) Overeenkomst in fysieke kenmerken zoals neus, ogen en haarkleur kunnen binnen de kring van broers en zussen, neven en nichten en achterneven en achternichten door een genealoog worden aangetoond. Hiervoor moeten wel meerdere nakomelingen van zijn of haar overgrootouders zijn gevonden. Hebben zij ook een DNA test gedaan dan kunnen ook de verantwoordelijke genen worden bekeken.
Tot in de 17e eeuw
(21) Annelies van Bronswijk: Mijn testuitslag (MyHeritage)
Wat hadden we?
- atDNA
- geen yDNA (want ik ben een vrouw)
- geen mtDNA (die zat niet in de test)
- Dus het resultaat is enkel ‘etniciteit’ (herkomst)
Mijn testuitslag: ‘Etniciteit’ (MyHeritage) (22)
Reactie Annelies: ‘zal wel’.
- Schattingen met hoge betrouwbaarheid
- Scandinavisch 52,5%
- Engels 47,5%
- Genetische groepen: Vanaf 17e eeuw slechts Nederland: Zuid-Holland, Noord-Holland, Gelderland en Utrecht
- Gebaseerd op 9712 DNA-kits en 5223 stambomen uit Zuid-Holland, Noord-Holland en enkele uit Gelderland en Utrecht
- Eigen genealogisch onderzoek:
- Vanaf 1620: Nederland en Duitsland
- Noord-Brabant, Gelderland, Groningen, Noordrijn-Westfalen, Rijnland-Palts en Utrecht
Mijn testuitslag ‘etniciteit’ (FamilyTreeDNA®) (23)
- atDNA
- geen yDNA (want ik ben een vrouw)
- hier wel mtDNA
- Resultaat ‘etniciteit’ is hier
- Scandinavisch 24% (helft van MyHeritage)
- Groot-Brittannië 65% (MyHeritage + 20%)
- Midden-Europa 11%
Vanaf de laatste grote IJstijd
aDNA
atDNA
yDNA
mtDNA
Met bovenstaand DNA zoeken we verder . . .
Mijn afkomst na de laatste IJstijd (FamilyTreeDNA) (26)
(27) Mijn autochtone Jager-verzamelaars
45.000 jaar geleden werd het warmer. Homo sapiens (yDNA=I; mtDNA=U2/U5) dringt door in het Europese Neanderthaler-domein. Deze Jager-Verzamelaars trokken rond en aten gekookte onder- en bovengrondse plantendelen, vissen, vogels, slakken, overige kleine dieren, soms een grotere prooi.
Zij beheersten het Europese continent bijna 40.000 jaar!
(28) Mijn Boerenindringers
Aziatische boeren (yDNA=G2a, mtDNA=N1a) met vaste woonplaatsen trekken vanaf 8000 jaar geleden langzaam naar het westen via Anatolië. Pas 500 jaar later wordt Zuid-Limburg bereikt. Graan verteerden zij goed, ze hadden geleerd het eerst te koken. Melk gaf buikpijn.
Ze kwamen uit het gebied van de Eufraat en de Tigris en verdrongen vooral de mannelijke Jager-Verzamelaars.
Opnieuw leggen vooral de mannelijke aanwezige inwoners het loodje. In graven werden vooral veel botten gevonden van jongens, kinderen en oude mannen en vrouwen. Slachtoffers van de strijd en het uitmoorden van de gemeenschap. Jonge vrouwen vinden we in de graven niet. De haplogroepen van de oorspronkelijke vrouwen bleven aanwezig.
Overigens weten we uit het oostelijke gebied dat ook de vrouwen vechtbereid waren. Zij zijn in het oorspronkelijk gebied begraven met hun wapens. De vrouwen waren dus gewapend achtergebleven om hun eigen land te beschermen.
Tot genetische Adam en Eva
aDNA
ancient DNA uit botten en stenen
yDNA
mannelijke haplogroep
mtDNA
vrouwelijke haplogroep
Nog 3 DNA varianten waarmee onderzoek kan worden verricht
(31) Globale migratie van vrouwen
De registratie van haplogroepen die je hier ziet, is zoals bekend omstreeks 2005.
(32) Globale migratie van mannen
Ook hier zien we een registratie van haplogroepen zoals bekend was omstreeks 2005.
Bron: https://phillipsdnaproject.com/faq-sections/114-haplogroup-migration-map
(33) Vergelijking
Vrouwen
Mannen
Opvallend is hier dat maar van 2 mannelijke haplogroepen is vastgesteld dat deze in Noord-Amerika zijn gevonden (C3 en Q1a3a). Die migratie begon circa 15.000 jaar geleden.
(35) Tot slot: Genetische genealogie spekt de kas van Bigtech,
Enkele cijfers: jaaromzet 23andMe: €145 miljoen (2020); winst Ancestry: 1 miljard (2007).
Wat hebben wij eraan?
- Onze voordelen
- Stamboomcontrole
- Stamboomuitbreiding
- Kenmerken voorouders
- Kennis ziekten in de familie
- Migratiegeschiedenis
- Onze nadelen
- Vaderschap niet geregistreerd?
- Juridische ≠ biologische verwantschap
- Angst voor ziekten
- Verlies privacy
- t.o.v. bekenden, zorgverzekeraar, farmaceutische industrie, veiligheidsdiensten, chanteurs, etc
- t.o.v. bekenden, zorgverzekeraar, farmaceutische industrie, veiligheidsdiensten, chanteurs, etc
De makers van deze webpagina hebben zoveel als mogelijk afbeeldingen gebruikt volgens het protocol Creative Commons Attribution 4.0 International. Als u toch bezwaren heeft tegen een afbeelding op deze site-pagina wordt u verzocht te reageren naar webredacteur-bet@ngv.nl
Annelies van Bronswijk dankt je hartelijk voor je aandacht en wenst je succes bij verdere genetisch-genealogische onderzoekingen . . . . .
Reageren en/of vragen stellen kan via het reactie-formulier of het contact-formulier.